Jak sprawdzić, czy dziecko jest odwodnione?

Odwodnienie organizmu to stan, w którym zawartość wody spada poniżej pewnego, określonego poziomu, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania narządów i tkanek.

Przyczyny odwodnienia u dzieci

Dziecko traci wodę w sposób fizjologiczny, wraz moczem i w trakcie oddychania. Sporo jej ucieka również, gdy malec się poci, zwłaszcza obficie – gdy ma gorączkę lub jest mu za ciepło, a także gdy przebywa w miejscach, gdzie jest niska wilgotność. Dziecko może też odwodnić się wówczas, gdy przez dłuższy czas nie dostanie nic do picia. Ale najczęściej dzieci odwadniają się na skutek biegunki i wymiotów, zwłaszcza tych wywołanych przez rotawirusy, czyli tak zwaną grypą żołądkową, jelitówkę.

Podczas odwodnienia organizm traci wodę, a wraz z nią elektrolity – wodne roztwory jonów soli, takie jak sód, potas, magnez czy wapń – które regulują pracę całego ciała i są niezbędne do prawidłowego przebiegu większości funkcji życiowych. Ich niedobór może zachwiać równowagę wodno-elektrolitową, czego konsekwencją są zaburzenia pracy układów wewnętrznych, w tym zaburzenia rytmu serca, omdlenia, drżenie mięśni, obrzęki czy wzrost ciśnienia tętniczego.

Objawy odwodnienia u dziecka

Ponieważ utrata wody z organizmu wiąże się z utratą wagi, odwodnione dziecko staje się lżejsze. Są to jednak różnice niemal niezauważalne przez rodziców, zwłaszcza, jeśli wcześniej nie znali dokładnej wagi dziecka. Jednak to, że dziecko jest odwodnione, można poznać po kilku charakterystycznych objawach odwodnienia – każdy z nich powinien wzbudzić czujność rodzica:

• suche wargi, język i błona śluzowa jamy ustnej,
• płacz „bez łez”, chrapliwy głos,
• apatia bądź rozdrażnienie,
• mocz ma ciemne zabarwienie i jest go mało (albo dziecko w ogóle nie moczy pieluszek),
• oczy i ciemiączko są zapadnięte,
• skóra ma zmniejszone napięcie – ujęta w dwa palce i puszczona nie wraca natychmiast na swoje miejsce,
• osłabienie, wiotkość.

Stopnie odwodnienia organizmu

Wszystkie te objawy nie występują jednak w jednym czasie, lecz pojawiają się w miarę postępowania procesu odwodnienia organizmu dziecka. Dlatego wyróżnia się trzy stopnie odwodnienia:

• odwodnienie lekkie (utrata 1 proc. masy ciała): dziecko ma suche śluzówki w jamie ustnej, odczuwa wzmożone pragnienie.
• odwodnienie umiarkowane (utrata do 4 proc. masy ciała): niewielka ilość moczu, osłabienie, przyspieszona akcja serca, wydłużony nawrót kapilarny (płytka paznokcia po naciśnięciu i przytrzymaniu palcem przez pięć sekund z taką siłą, by płytka zbladła, przez ponad dwie sekundy nie wraca do pierwotnego koloru). uczucie suchości w ustach, ospałość, mało elastyczna skóra.
• odwodnienie ciężkie (utrata ok. 10 proc. masy ciała): charakterystyczny jest całkowity brak moczu, szybki oddech, zimna i lepka skóra, spadek ciśnienia tętniczego krwi, wiotkość i bardzo ciężki stan dziecka.